Ustawa o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych jest kierunkowo dobrym dokumentem niestety z punktu widzenia Fundacji Widzialni nie ustrzegła się kilku błędów.

Najpoważniejszym zagadnieniem jest określenie relacji projektowanej ustawy do ustawy o informatyzacji i rozporządzenia w sprawie KRI (Krajowych Ram Interoperacyjności) . Rozumiemy, że implementacja dyrektywy ma za zadanie uzupełnić obowiązujący porządek prawny o nowe, skuteczne rozwiązania i zobowiązać do przestrzegania dostępności nowy krąg podmiotów realizujących zadania publiczne. Zupełnie jednak niezrozumiałe wydaje się ponowne regulowanie zagadnień już uregulowanych. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku wprowadzania ponownych okresów przejściowych, na zagadnienia uregulowane w KRI.

Okresy przejściowe na dostosowanie stron www do WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) już minęły. Dla podmiotów zobowiązanych do stosowania ustawy o informatyzacji i KRI brak dostępności strony internetowej jest niezgodne z prawem w świetle już obowiązujących przepisów. W kontekście europejskim, jeśli dane prawo już obowiązuje oznacza to, że nie ma potrzeby jego wdrażania, tak jak to np. zrobiła Litwa. Okresy przejściowe powinny zostać zatem wprowadzone jedynie dla podmiotów, które zobowiązaniem zostały objęte po raz pierwszy.

Definicje

W zakresie definicji zwracamy uwagę szczególnie na te, które pojawiają się w polskim prawie po raz pierwszy: aplikacje mobilne oraz element interaktywności i rozróżnienie na multimedia nagrane z wyprzedzeniem lub na żywo w definicji multimediów.

Aplikacje mobilne

Po raz pierwszy w regulacji na poziomie ustawy pojawia się określenie aplikacje mobilne”. Dlatego bardzo ważne jest dokładne przyjrzenie się definicji aplikacji mobilnej a w szczególności samemu określeniu aplikacji. Aplikacja pobrana z Internetu i uruchomiona na urządzeniu mobilnym podlega wytycznym WCAG jeśli wymienia informacje z siecią. Aplikacja pobrana z sieci i uruchomiona offline nie jest już kontentem webowym” i jako taka nie podlega wytycznym WCAG. Podobnie jeśli chodzi o aplikacje desktopowe.

Wydaje się wskazane aby określenie definicji aplikacji mobilnej poddać konsultacjom eksperckim w ramach Grupy ds. dostępności, ponieważ dyrektywa definiuje je bardzo ogólnie jako oprogramowanie użytkowe zaprojektowane i opracowane przez organy sektora publicznego lub w ich imieniu, do użytku przez ogół społeczeństwa na urządzeniach mobilnych, takich jak smartfony i tablety. Nie obejmuje ona oprogramowania, które steruje tymi urządzeniami (mobilne systemy operacyjne) ani samym sprzętem”.

Multimedia

Definicja multimediów wymaga uzupełnienia zgodnie z Art 3 dyrektywy i punktem 27 preambuły. Proponujemy następującą zmianę:

"8) multimedia – wideo, audio, lub audiowideo, lub wideo z funkcją interaktywną, które mogą być prezentowane na stronach internetowych lub w aplikacjach mobilnych; a także nadawane na żywo; multimedia transmitowane na żywo po ponownej publikacji w Internecie należy traktować jak multimedia nagrane z wyprzedzeniem.”

Należy również zaznaczyć zgodnie z punktem 27 preambuły, że niezbędny okres na ich dostosowanie opublikowanych multimediów zasadniczo nie powinien przekraczać 14 dni.

Ponadto w sytuacjach szczególnie ważnych dla obywateli transmisje audiowideo na żywo powinny być opatrzone napisami i tłumaczeniem na język migowy. Dodatkowo dopełniając obowiązku wynikającego z ustawy o języku migowym należy rozważyć rozwiązanie w ramach którego najważniejsze informacje na stronach www będą tłumaczone na Polski Język Migowy (np. Deklaracja dostępności, sposób dostępu do usługi tłumacza migowego, komunikaty bezpieczeństwa).

Metodyka monitorowania dostępności

W kontekście nadchodzących prac nad wyborem metodologii badania stron www przypominamy, że mamy polską metodologię opracowaną przez Uniwersytet Śląski i Fundację Widzialni, która z powodzeniem jest stosowana od 5 lat a na jej podstawie zostało opracowanych tysiące audytów oraz w uproszczonej wersji sześć kolejnych Raportów dostępności określających stan dostępności publicznych stron internetowych w Polsce.

Niezmiernie istotne jest również opracowanie metodologii badania (audytu) aplikacji mobilnych oraz dokumentów. Takie działanie powinno być przeprowadzone wśród ekspertów Grupy ds. dostępności.

Szkolenia i dyskusja

Poziom dyskusji podczas spotkania konsultacyjnego w Ministerstwie Cyfryzacji (25 lipca) pokazał jak bardzo potrzebne są szkolenia dla nowych podmiotów zobowiązanych do stosowania dostępności. Wydaje się, że istnieją poważne rozbieżności w zrozumieniu pryncypiów WCAG. Wytyczne W3C/WCAG stanowią podstawę normy ISO 40500:2012, normy europejskiej EN 301 549 V 1.1.2 (2015-04) (uznanej przez Polski Komitet Normalizacyjny). Wprawdzie nad normą zharmonizowaną prace jeszcze trwają, ale używanie określenia standard w tym wypadku jest jak najbardziej uzasadnione. 

W kryteriach sukcesu WCAG zaprezentowane są techniki, które są wystarczające do spełnienia kryterium oraz dodatkowe, które jeszcze bardziej zwiększą dostępność treści. Aby kryterium było spełnione musi być zrealizowana przy najmniej jedna z zaprezentowanych technik lub inna bardziej odpowiednia w danych okolicznościach. Np. powiększanie tekstu. Jedną z technik jest użycie relatywnych rozmiarów czcionek, inną jest zastosowanie kontrolek. Aby to kryterium było spełnione musi być zastosowana przy najmniej jedna z technik.

Niezbędna jest zatem dyskusja w ramach Grupy ds. Dostępności i wypracowanie jednolitego stanowiska co do pryncypiów standardu, jego stosowania i marginesów interpretacji WCAG, w których audytor może się poruszać.

Zakres przedmiotowy dyrektywy

Przez sposób zdefiniowania innych podmiotów zobowiązanych w Art 3 pkt 3 projekt ustawy eliminuje z obowiązku stosowania dostępności niektóre podmioty lecznicze zatrudniające powyżej 30 osób, finansowane w ponad połowie ze środków publicznych np. niepubliczne zakłady opiekuńczo lecznicze, niepubliczne zakłady opieki długoterminowej, których usługi przeznaczone są m.in. dla osób z niepełnosprawnościami (rehabilitacja) i osób starszych. Podmioty te mogą być prowadzone w różnej formie prawnej także działalności gospodarczej. Działanie to jest niespójne z dotychczasowym kierunkiem legislacyjnym.

Obowiązująca Ustawa o informatyzacji stosuje się do podmiotów realizujących zadania publiczne określone przez ustawę m.in. o Narodowym Funduszu Zdrowia (Art. 2 ust 1 pkt 6), który świadczenia opieki zdrowotnej finansowane ze środków publicznych zleca podmiotom leczniczym a nie tylko państwowym podmiotom leczniczym. Podmiot leczniczy może być publiczny lub prywatny. Jeśli jednak jest na kontrakcie z NFZ funkcjonuje w systemie publicznej służby zdrowia.
Wśród podmiotów zobowiązanych do stosowania ustawy o języku migowym i innych formach komunikowania się (Dz.U. 2011 Nr 20 9 poz. 1243) są podmioty lecznicze (definiowane zgodnie z art. 4 ust.1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011r. o działalności leczniczej (Dz.U. z 2016 r. poz. 1638, 1948 i 2260). Ustawa o języku migowym wśród środków wspierających komunikowanie się wymienia m.in. strony internetowe  spełniające  standardy  dostępności dla  osób niepełnosprawnych (Art. 3 ust 5 pkt e).

Tej materii nie reguluje Europejski Akt o Dostępności, ani żaden inny procedowany obecnie dokument europejski. Dlatego warto ponownie rozważyć definicje podmiotu publicznego w kontekście podmiotu realizującego zadanie publiczne.

Nadawcy radiowi i telewizyjny

Dostępności stron www nadawców radiowych i telewizyjnych (nawet publicznych) nie wymaga aktualnie żaden dokument polski ani europejski. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji konsekwentnie odmawia monitoringu dostępności stron www nadawców, argumentując, że nie ma do tego podstaw prawnych. Mimo nałożenia na nadawców telewizyjnych ustawowych obowiązków w zakresie dostępności programów telewizyjnych i informowania o nich, od lat dochodzi do absurdalnej sytuacji, że informacje np. o programach z audiodeskrypcją umieszczane są na niezgodnych z WCAG stronach www, których nie obsłużą osoby z niepełnosprawnością wzroku. W tym roku KRRIT wyszła naprzeciw oczekiwaniom środowiska osób z niepełnosprawnościami i uruchomiła serwis z programem telewizyjnym wraz z informacjami o rodzajach dostępności (język migowy, napisy, audiodeskrypcja), ale nie obejmuje on wszystkich stacji telewizyjnych i nie dotyczy stacji radiowych.

Procedowana obecnie dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych całkowicie pomija dostępność stron www nadawców, ponieważ temat miał zostać podjęty przez dyrektywę Europejski Akt o Dostępności. Dyrektywa w sekcji 4 przedstawia wytyczne wobec audiowizualnych usług medialnych. Dotyczy to przede wszystkim zapewnienia dostępności produktów (telewizora, dekodera, anteny), które stosowane są w świadczeniu usług, w tym dostępności instrukcji obsługi, a w zakresie strony www określa ogólne zasady dostępności bez wskazania na WCAG, które w polskich realiach mogą okazać się przystępnością lub użytecznością, a nie dostępnością dla osób z niepełnosprawnościami. Ponadto sekcja 4 nie wymienia literalnie dostępności programu telewizyjnego, w związku z czym przy implementacji dyrektywy zagadnienie to może zostać pominięte.

Terminologia

Poprzez ustawę proponujemy wprowadzenie terminu osoby o indywidualnych potrzebach”. Dzięki powszechności ustawy możliwe byłoby zdjęcie stygmatu dostępności jako dedykowanej dla osób z niepełnosprawnościami.

Uwagi szczegółowe/pytania

Art. 6 pkt 5

System zbierania informacji powinien być ogólnopolskim, horyzontalnym, pół automatycznym systemem, w który zaangażowany powinien być MC, MIIR oraz KPRM

Art. 8 pkt 6

Wnioskujemy o zamianę lub” na i” w brzmieniu:

Dokumenty urzędowe oraz wzory umów i inne wzory dokumentów przeznaczonych do zaciągania zobowiązań cywilnoprawnych”

Art. 15

Zgodnie z tym artykułem dopiero po 3 latach podmiot, który uporczywie nie wywiązuje się” z nałożonych obowiązków, zostanie ukarany grzywną. W naszej opinii ten okres jest zbyt długi. Rok to wystarczający czas aby zdecydowanie podnieść dostępność serwisu www.

Kara jest wtedy skuteczna jeśli jest nieuchronna i dotkliwa. Na tym etapie zapis o penalizacji nie spełnia tych dwóch kryteriów.

Proponujemy:

  • 50 000 zł. za nieuzasadnione niespełnienie kryteriów dostępności strony www i aplikacji,
  • 10 000 zł. za brak deklaracji dostępności.